Overzicht

1	Het masseren van patiënten ter preventie van decubitus is geen effectieve methode om decubitus te voorkomen.

1. Wetenschappelijke onderbouwing

Het geven van massage (frictioneren) ter preventie van decubitus is wijd en zijd verspreid en op traditie gebaseerd . Reeds in 1873 wordt het gebruik van ether, whisky en brandy (als massage-produkt) ter preventie van decubitus door Paget aanbevolen . Tal van producten worden nu nog gebruikt (zalven, crèmes, zeep, keuls water . Hoe massage uitgevoerd zou moeten worden (gaande van kneden over wrijven tot het maken van circulaire bewegingen met de vlakke hand) en hoe lang gemasseerd zou moeten worden, is over de jaren heen voorwerp geweest van veel discussie.

Reeds in 1962 toonden onderzoeken, uitgevoerd bij geriatrische patiënten door Norton et al. , aan, dat het aanbrengen van lokale produkten als crèmes, lotions, pasta’s, poeders in combinatie met massage, niet bijdraagt tot de preventie van decubitus.

Dyson laat een zijde van de patiënt masseren en de andere zijde niet. Hij rapporteert dat het aantal decubitusletsels aan de niet-gemasseerde zijde 38% lager ligt dan aan de gemasseerde zijde. Hij meldt ook dat bij autopsie het weefsel van gemasseerde patiënten meer beschadigingen vertoonde dan dat van niet-gemasseerde patiënten. Verdere gegevens over dit onderzoek ontbreken, zodat de kwaliteit van het onderzoek niet beoordeeld kan worden.

Ook Gosnell en Olson onderschrijven deze bevindingen en waarschuwen voor het traumatiserend effect op weefsel waar reeds schade (beginnend decubitusletsel) aanwezig is. Ek kan geen heilzaam effect van massage aantonen.

Het Nederlandse Consensusrapport stelde in 1985 terecht al dat er geen op de huid te appliceren middelen bestaan waarmee decubitus kan worden voorkomen. Het enige positief effect op het vlak van decubituspreventie is dat de patiënten om massage te kunnen krijgen, gedraaid dienen te worden. Hierdoor krijgen ze (zij het in een veel te beperkte mate en in een foute lichaamshouding) wisselhouding .

Wanneer verpleegkundigen menen aan decubituspreventie te doen wanneer ze - in het bijzonder - risicopatiënten masseren, doen ze daar eigenlijk meer schade mee dan goed. Massage kan bijgevolg niet aanbevolen worden als een effectieve methode ter preventie van decubitus .

2. Aanbevelingen

Het masseren van patiënten ter preventie van decubitus is geen effectieve methode om decubitus te voorkomen.

Massage veroorzaakt geen vermindering van de weefselvervorming, integendeel. Het kan dus geen effectieve methode zijn om decubitus te voorkomen. Het masseren van drukpunten is mogelijk zelfs schadelijk.

Wanneer massage achterwege wordt gelaten, moet wel een regelmatige huidinspectie worden ingevoerd.

Verwijzingen

(1) Buss I, Halfens R. Massage helpt niet. T V Z 1997; 1074(12):346-348.

(2) Anthony D. The treatment of decubitus ulcers: a century of misinformation in the textbooks. J Adv Nurs 1996; 24(2):309-316.

(3) Halfens RJ, Eggink M. Knowledge, beliefs and use of nursing methods in preventing pressure sores in Dutch hospitals. Int J Nurs Stud 1995; 32(1):16-26.

(4) Bliss MR. Acute pressure area care: Sir James Paget's legacy. Lancet 1992; 339:221-223.

(5) Leger J. Protocoles de prévention et de soins d'escarres. Rev Infirm 1987; 37:23-24.

(6) Norton D, McLaren R, Exton-Smith AN. An investigation of geriatric nursing problems in hospital. New York: Churchill Livingstone, 1975.

(7) Dyson R. Bed sores - the injuries hospital staff inflict on patients. Nurs Mirror 1978; 146(24):30-32.

(8) Gosnell DJ. Assessment and evaluation of pressure sores. Nursing Clinics of North America 1987; 22:399-416.

(9) Olson B. Effects of massage for prevention of pressure ulcers. Decubitus 1989; 2(4):32-37.

(10) Ek AC. Prevention, treatment and healing of pressure sores in long-term care patients. Scand J Caring Sci 1987; 1:7-13.

(11) Bakker H. Consensus-bijeenkomst preventie decubitus. Utrecht: CBO, 1985.

(12) Van De Blunt CE. Onderzoek onder ziekenhuispatiënten naar de effectiviteit van wrijven ter preventie van decubitus. Maastricht: Niet Gepubliceerde Eindverhandeling Rijksuniversiteit Limburg Maastricht, 1992.

(13) Buss IC, Halfens RJ, Abu-Saad HH. The effectiveness of massage in preventing pressure sores: a literature review. Rehabil Nurs 1997; 22(5):229-34, 242.