Overzicht

1	Een drukreducerende matras is onvoldoende ter preventie van decubitus ter hoogte van de hielen.
2	De techniek van ‘zwevende hielen’ voorkomt decubitus ter hoogte van de hielen.
3	De hielen moeten ten allen tijde en bij elke immobiele patiënt opgetild worden van het drukoppervlak ter preventie van decubitus.

De hielen zijn drukpunten bij de patiënt die de nodige aandacht vragen in het kader van decubituspreventie. De druk ter hoogte van de hielen kan hoge waarden aannemen, zelfs bij het gebruik van hulpmiddelen zoals drukreducerende matrassen .

Decubitus ter hoogte van de hielen komt dan ook frequent voor: 20% tot 80% van de gerapporteerde letsels bevinden zich ter hoogte van de hielen en/of enkels . In de Nederlandse prevalentiemeting waren 32.6% van de decubitusletsels aan de hielen gelokaliseerd. In Belgische metingen bestond 17.4% van de decubitusletsels uit hielletsels en 23.7% van de patiënten met letsels hadden meerdere letsels.

Niet alleen bij oudere patiënten maar ook bij jongere patiënten is bijkomende aandacht nodig voor de hielen als potentiële plaats voor decubitusletsels. Bij operatieve ingrepen werden letsels genoteerd indien geen preventieve maatregelen peroperatief genomen werden .

Het frequent optreden van hieldecubitus ondanks het gebruik van hulpmiddelen zoals drukreducerende matrassen is te verklaren door het feit dat deze matrassen in onvoldoende mate het drukoppervlak ter hoogte van de hielen kunnen vergroten om de druk te spreiden. Het drukoppervlak ter hoogte van de hiel is klein en van drukspreiding over ander weefsel kan hier weinig sprake zijn. De druk die uitgeoefend wordt ter hoogte van de hiel blijft hoog.

1. Principe

Verminderen van de grootte van de druk en schuifkracht.

2. Wetenschappelijke onderbouwing

De laagste druk ter hoogte van de hielen wordt gemeten bij zwevende hielen, nl. 0 mmHg Hierbij wordt een gewoon kussen onder de onderbenen geplaatst, van aan de kniekuil tot aan de achillespees, waarbij de hiel opgetild wordt en niet langer op de matras steunt. Commerciële producten zijn slechts zinvol indien ze erin slagen de hiel van het ondersteunend oppervlak op te tillen (14).

Een gewoon hoofdkussen is niet geschikt om gebruikt te worden om zwevende hielen te bekomen, aangezien het doorzakt wanneer de onderbenen hierop steunen, waardoor de hielen alsnog op de matras komen te liggen. Bovendien kan een gewoon hoofdkussen te gemakkelijk weggeduwd worden, zodat de hielen op de matras steunen. Wanneer een patiënt zich omdraait, verplaatst het kussen zich vaak mee en komen de hielen mogelijk op het kussen of op de matras terecht. Het is aangewezen een kussen te gebruiken dat de volledige breedte van de matras inneemt, niet makkelijk verschuift of zelfs gefixeerd kan worden op het bed. Het is sterk aanbevolen een kussen te gebruiken dat bestaat uit drukreducerend materiaal, zodat de hielen alsnog op een drukreducerend oppervlak steunen wanneer de patiënt de benen intrekt.

Bij het gebruik van een kussen onder de onderbenen van de patiënt moet gezorgd worden dat het kniegewricht voldoende ondersteund wordt zodat er geen gewrichtsproblemen ontstaan ter hoogte van het kniegewricht. Door de knie goed te ondersteunen, wordt overstrekking van de knie voorkomen. Problemen rond een verhoogde trombosevorming werden niet gemeld en lijken bijzonder onwaarschijnlijk.

Williams toonde aan dat het gebruik van met water gevulde handschoenen onder de hielen de druk deed toenemen in plaats van afnemen. Door de verhoging onder de hiel ligt de kuit vrij, waardoor het drukoppervlak kleiner wordt en de druk toeneemt.

Het gebruik van ringkussens (‘donut’-type) waarop de hielen steunen veroorzaakt oedemen en vergroot de druk op de plaatsen waar het ringkussen in aanraking komt met het oppervlak van de patiënt .

3. Aanbevelingen

Een drukreducerende matras of een alternerende matras is onvoldoende ter preventie van decubitus ter hoogte van de hielen.

Indien een patiënt geplaatst wordt op een drukreducerende matras of een alternerende matras is dit onvoldoende in de preventie van decubitusletsels ter hoogte van de hielen. De druk ter hoogte van de hielen blijft hoog aangezien de druk te beperkt gespreid of verplaatst kan worden.

De techniek van ‘zwevende hielen’ voorkomt decubitus ter hoogte van de hielen.

Door het onder de onderbenen van een patiënt aanbrengen van een kussen dat de gehele breedte van de matras inneemt en niet verschuift of gefixeerd is op het bed, worden de hielen opgetild van de onderliggende matras. Er moet wel gezorgd worden dat het volledige onderbeen ondersteund is. Indien het kniegewricht niet voldoende ondersteund wordt, kunnen daar gewrichtsproblemen ontstaan.

Het oprollen van een handdoek of schapenvacht en deze onder de achillespees plaatsen, zorgt voor een te klein contactoppervlak waardoor toch decubitus (ter hoogte van de achillespees) kan optreden. Deze werkwijze mag dus niet meer worden toegepast.

De hielen moeten ten allen tijde en bij elke immobiele patiënt opgetild worden van het drukoppervlak ter preventie van decubitus.

Indien de patiënt om één of andere reden (comateuze toestand, operatieve ingreep, …) langdurig immobiel is, moeten de hielen opgetild worden van de matras. Anders is het gevaar voor decubitus groot.

Verwijzingen

(1) Maklebust JA, Mondoux L, Sieggreen M. Pressure relief characteristics of various support surfaces used in prevention and treatment of pressure ulcers. J Enterostomal Ther 1986; 13:85-89.

(2) Jeneid P. Static and dynamic support systems-pressure differences on the body. In: Kenedi RM, Cowden JM, Scales JT, editors. Bedsore biomechanics. London: Mac millan, 1976: 287-299.

(3) Thompson Bishop JY, Mottola CM. Tissue interface pressure and estimated subcutaneous pressures of 11 different pressure-reducing support surfaces. Decubitus 1992; 5:42-6, 48.

(4) Bale S, Price P, Rees MS, Harding KG. Pressure area care. Recognizing the feet as being at risk for pressure damage. Br J Nurs 2001; 10:1320, 1322, 1324-1320, 1322, 1326.

(5) Gunningberg L, Lindholm C, Carlsson M, Sjoden PO. Reduced incidence of pressure ulcers in patients with hip fractures: a 2-year follow-up of quality indicators. Int J Qual Health Care 2001; 13(5):399-407.

(6) Schue RM, Langemo DK. Pressure ulcer prevalence and incidence and a modification of the Braden Scale for a rehabilitation unit. J Wound Ostomy Continence Nurs 1998; 25(1):36-43.

(7) Nyquist R, Hawthorn PJ. The prevalence of pressure sores within an area health authority. J Adv Nurs 1987; 12:183-187.

(8) Guin P, Hudson A, Gallo J. The efficacy of six heel pressure reducing devices. Decubitus 1991; 4:15-6, 18, 20.

(9) Belgische Werkgroep voor Kwaliteitszorg ter Preventie van Decubitus. Decubitus en zijn kwaliteitsindicatoren. Resultaten nationale audit 4 juni 1998 en vergelijking 1995-'96-'97-'98. Brussel: Belgisch Ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu, 1998.

(10) Smet IG, Vercauteren MP, De Jongh RF, Vundelinckx GJ, Heylen RJ. Pressure sores as a complication of patient-controlled epidural analgesia after cesarean delivery. Case report. Reg Anesth 1996; 21(4):338-341.

(11) Smith I. Pressure sores. Two. Heel aids. Nurs Times 1984; 80(36):35-39.

(12) Panel for the Prediction and Prevention of Pressure Ulcers in Adults. Pressure ulcers in adults : prediction and prevention. Clinical practice guideline number 3. Rockville: Agency for Health Care Policy and Research, Public Health Service, U.S. Department of Health and Human Services, AHCPR Publication No. 92-0047, 1992.

(13) Tymec AC, Pieper B, Vollman K. A comparison of two pressure-relieving devices on the prevention of heel pressure ulcers [see comments]. Adv Wound Care 1997; 10(1):39-44.

(14) Pinzur MS, Schumacher D, Reddy N, Osterman H, Havey R, Patwardin A. Preventing heel ulcers: a comparison of prophylactic body-support systems. Arch Phys Med Rehabil 1991; 72(7):508-510.

(15) Williams C. Using water-filled gloves for pressure relief on heels. J Wound Care 1993; 7(2):345-348.